viernes, 9 de septiembre de 2022

BALBINO TESTA FERNÁNDEZ

 



Algunhas notas diferenciais no galego de Asturias.
Balbino Testa Fernández.
instituto da Língua Galega. Universidade De Santiago.

      O traballo que imos  presentar aquí vaise centrar na descripción dunha serie de fenómenos lingüísticos a partir dunha zona mui concreta do panorama lingüístico galego: a terra Navia

(...)

      Estructurando-lo traballo atendendo, en primeiro lugar, a unha serie de indefinidos que non están entendidos no galego común, como por exemplo as formas dalgún, daquén e daqué e fixemos unha pequena incursión neste punto nas formas con valor partitivo del, dela (della), delos (deles), delas (dellas). Máis tarde, tratamos de analizar algúns recursos que nós chamamos enfáticos e de reforzo incluídos dentro do ámbito da negación: estamos a falar de formas como miga e faragulla utilizadas a cotío para expresar ou para reforza-la negatividade dunha secuencia.

domingo, 3 de octubre de 2021

Primeiro Dicionario del Galego de Asturias.

 Dicionario del galego de Asturias.


El representante da RAG pola comarca asturiana del  Eo-Navia, Licenciado en Xeografía e História e Master en Desenvolvemento Local pola  Universidá de  Ouviedo, Doutor  en  Filoloxía  pola Universidá de Vigo, Premio de Investigación Etnográfica e Raigame da Diputación de Ourense, e incansable traballador pola  cultura  das terras nas que viviu a súa infancia e parte da adolescencia, D. Carlos Xesús Varela Aenlle, presenta el primeiro  Dicionario del Galego de Asturias (DGA).

Este importante e colosal traballo  naceu da necesidá imperiosa de recoller a riqueza léxica da área lingüística dialectal da comarca asturiana del Eo-Navia, formada por diecioito concellos asturianos máis el lucense de Negueira de Muñiz e que,   a pesar de manter considerablemente vivo el idioma propio, son sufridores dun histórico abandono por parte das autoridades del Principado de Asturias como manifesta que asta a publicación deste traballo non existise un dicionario da variante dialectal del gallego de Asturias. Ese abandono faise evidente cada día nos comportamentos dos medios de comunicación e das diferentes  instituciois e non solo nos aspectos lingüísticos.

El xarmollo deste dicionario  procede dun proxecto  concebido polo insigne filólogo Dámaso Alonso, continuado posteriormente pola asociación cultural  Mesa pra Defensa del Galego de Asturias. 

Certamente solo existían úa serie de vocabularios dalgús concellos ou lugares, pero ningún proxecto comarcal no sou conxunto. El Dicionario que é a suma da análise desas fontes publicadas e da fundamental recolleita feita a un bon feixe de informantes, estructura el sou contido en entradas, frases feitas, refrais e lugares de recollida del termo. En conclusión, é úa contribución precisa al corpus lingüístico galego, e un agradecemento inmenso aos eonaviegos, polo sou amor na conservación da súa fala galega, pese aos numerosos impedimementos e  sendo conscientes, os que fain realidá esta importante obra,  que se trata dun proceso aberto a novas incorporaciois.

El investigador atopou no soto da Real Academia Española un diccionario desparecido e feito nos anos 40 por el dialectólogo Dámaso Alonso sobre a comarca de Os Ozcos e Castropol. Un total de 4000 fichas con debuxos al pé del significado que son un verdadeiro  tesouro. A través da Real Academia Galega e da Real Academia Española puido incluir este traballo no Dicionario del Galego de Asturias e serviulle al autor de empuxón pra tomar a decisión de fer realidá a existencia  dun dicionario comarcal.

Ademais hai que resaltar el feito de que os vocabularios existentes asta agora solo contaban cúa simple traducción de termos e acepciois al español lo que fía que se perdesen muitos matices, cousa que non sucede condo as definiciois tán escritas nel mesmo idioma gallego, independentemente de que se siga a normativa oficial en Galicia, como non podia ser doutro xeito sendo publicada pola Universidá de Vigo. 

En Asturias el último traballo sobre el gallego-asturiano é el ETLEN, Estudio de Transición Lingüística del Eo-Navia, que foi publicado en llingua asturiana pola  Universidá de Uviéu e non en galego-asturiano. Seguramente a decisión, por extraña que pareza,  de publicar ese estudio en llingua asturiana tuvo que ver coa dificultá de escoller  as normas ortográficas e morfolóxicas a utilizar,  xa que escribir el galego de Asturias cúa normativa que lo separa da súa filiación lingüística -como fai a norma sustentada pola Academia de la Llingua Asturiana- sería incongruente pra un traballo que acredita e reafirma el consenso xeneralizado -por cantidá e cualidá- da dialectoloxía nos lindes entre as falas gallego-portuguesas e as falas astur-leonesas.  Intentar fer creer que aproximar a normativa del galego de Asturias al sou corpus lingüístico é un peligro prá nosa variante e a súa personalidá é un sinxeito de orden maior, xa que a  castellanización é el verdadeiro problema que tá llevando al galego asturiano a seguir el camín del asturiano, acosado polo que chaman el amestau, que é a manifestación empírica del proceso de sustitución lingüística que acogota  aos idiomas minorizados.

Teño el honor de ser mencionado como un dos informantes e síntome orgulloso de que algúa palabra que recollín del meu entorno poda tar presente neste dicionario.

El DGA de Carlos Xesús Varela Aenlle é un traballo feito por amor e cariño á cultura propia, un exercicio científico digno de un país democrático unde  as ideas, el libre pensamento,  a cultura con maíusculas  e el traballo de investigación pasan por riba das portas e cancelas  dos prexuicios que inda habitan en Asturias. Porque a realidá é que  en Asturias decir galego  inda é pra muitos/as   algo así como decir igualdá de homes e mulleres nun cuartel da guardia civil dos anos 70. Lamentable, pero así son os prexuicios.

Carlos Xesús Varela Aenlle fexo este traballo dun xeito altruista, sin axuda das instituciois lingüísticas  asturianas que, hai que decillo, siguen negando  un trato digno e superador de preconceitos e estigmas al gallego-asturiano e permitan que el reconocemento da súa filiación lingüística siga sendo  un problema.

A consecuencia máis grave é que implica cortarlle as alas al idioma propio del Eo-Navia condenándolo a ser tratado cos criterios inasumibles dos amigos dos bables.

El intentento de  ignorar e ocultar un debate que existe pero que se esconde  significa un abuso de poder con todas as letras por parte das autoridades lingúísticas asturianas.

E un abuso de poder é un abuso de poder aunque  intenten ocultallo con manipuladas encuestas sociolingüísticas que solo tein por obxetivo modelar a opinión pública e consolidar un proceso de secesión linguística como paso previo al abandono da "fala eonaviega" na máis absoluta irrelevancia, como xa ven ocurrindo desde hai máis de 30 anos de consolidación del proceso  autonómico.

El investigador Carlos Xesús Varela Aenlle, cun traballo serio e meticuloso que  ademáis recolle todas as variantes del idioma dentro da comarca, enriquece el galego de Asturias,  ofrécenos  material de consulta e estudio imprescindible e pon encima da mesa un libro indispensable pra todos/as os amantes da fala  galega de Asturias.


Algúas librerías nas que se pode encargar:


Todos tus libros

Librería Goyo 

Librería Paz

Casa del Libro 

Librería Ninot 

Agapea.com



miércoles, 15 de abril de 2020

Tamèn temos que advertir que algúns concellos presentan áreas que podemos considerar de asturiano occidental ou mesmo por outros autores (Babarro, 2003) de galego de transición, como acontece en zonas orientais dos concellos de Navia, Villaión, Allande é Ibias.





Son os concellos de Allande, Boal, Castropol, Coaña, Eilao, El Franco, Grandas de Salime, Ibias, Navia, Pezós, San Martín de Ozcos, Santaella de Ozcos, Santiso de Abres, Tapia de Casarego, Taramundi, A Veiga, Vilanova de Ozcos e Villaión, ao que habería que amecer, por posouir características lingüísticas e culturales semellantes.




Tamèn temos que advertir que algúns concellos presentan áreas que podemos considerar de asturiano occidental ou mesmo por outros autores (Babarro, 2003) de galego de transición, como acontece en zonas orientais dos concellos de Navia, Villaión, Allande é Ibias.



Contribución ao Dicionario Galego.
O léxico do Galego de Asturias.
Tese de Doutoramento presentada por
D. Carlos Xesús Varela Aenlle

domingo, 19 de mayo de 2019

Úa fala coa que é posible comunicarse con máis de 130 millois de falantes de gallego e portugués.





    En lós diez últimos años los estudios detallados sobre el leonés occidental hablado en Asturias y sobre el gallego se han multiplicado. Con todo ni bablistas ni galleguistas se han preocupado de la zona occidental de Asturias fronteriza con Galicia donde se hablan las variantes asturianas del gallego.
    Este libro quiere llenar en parte este vacio. El estudio de nuestra habla no solo puede hacernos comprender fenómenos histórico-lingüísticos hasta ahora sin explicación satisfactoria (aspectos que trataremos en otros estudios posteriores) sino que es medio para penetrar en la compleja realidad de una variedad lingüística de estructura fundamentalmente gallega pero con abundantes elementos fonéticos , morfológicos y léxicos leoneses, confrontada por otra parte con una fuerte presión de la lengua oficial, el castellano enseñado en la escuela, oído por la radio y la televisión, usado en todas las instância se oficiales.      

    Esperamos además que este estudio pueda significar una contribución a la valiosa  obra de investigación que se viene realizando con vistas a la empresa del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica.
    Será, en todo caso, documento de un habla con la que es posible comunicarse sin dificultad con más de 130 millones de hablantes del gallego y del portugués (Galicia, Portugal, Brasil, Angola y Mozambique).





EL HABLA DEL VALLEDOR
Estudio Descriptivo del Gallego Asturiano  de Allande (Asturias- España)
Por Celso Muñíz


1978
Academia he Pers 
Amsterdam 






A documentación fotografiada é propiedá de Carlos Xesús Varela Aenlle




domingo, 10 de marzo de 2019

JOSE ANTONIO FERNANDEZ VIOR



El nombre que reciben las distintas lenguas puede deberse a diferences motivos o razones. En determinados casos, sobre todo en las civilizaciones más antiguas, la denominación adoptada es un nombre común que, en la actualidad, salvo a unos pocos que conocen esa lengua al resto nada les dice: es lo que ocurre, por ejemplo con “nahualt”, que significa “sonido agradable”, que se utilizaba para nombrar la lengua hablada por los aztecas. En otros se designa con el nombre del pueblo o etnia que lo habla, así el quechua o el guaraní.
(...) La mayoría, el calificativo procede del lugar en el que nace y se desarrolla, caso del castellano, el francés, el alemán...
(...) Por último, algunas denominaciones hacen referencia específica a su filiación lingüística, por ejemplo el franco-provenzal, mezcla de rasgos del franco y del provenzal. A este último grupo habría que adscribir la denominación gallego-asturiano, con la que mayoritariamente se conoce el habla de las gentes que pueblan las tierras entre el Eo y el Navia.
El nombre fue acuñado por el filólogo, crítico y poeta Dámaso Alonso, nacido en Madrid, aunque con lazos familiares tanto paternos como maternos en esta zona.
En sus estudios sobre la fragmentación fonética peninsular y refiriéndose en concreto a la falta de estudios y trabajos, por aquel entonces, sobre el gallego, incluye la zona Navia-Eo dentro del área gallega y lo denomina gallego exterior, con referencia detallada de gallego-asturiano:
(...) Pero en el T.I. de sus Obras completas, en el capítulo “Del Occidente peninsular”, recoge una serie de trabajos llevados a cabo entre los años 1945 y 1959, cuyo objeto es el análisis semántico, filológico y geográfico de ciertos vocablos de uso restringido al noroeste peninsular y algunos más en concreto a las tierras de Entrambasaguas. En ellos vuelve,  como quien no queda a gusto, una y otra vez sobre el contenido que ha de dársela esta denominación.
(...)La idea que extraigo tras una atenta lectura cronológica de los citados, y que intentaré corroborar con sus propios textos, es que lo para él comienza siendo un dialecto más del gallego termina en algo de más complejo encuadre.
(...) Por el contrario, el encabezamiento de los últimos artículos parece realmente un intento de separar el habla de esta zona de sus vecinas, el gallego y el asturiano y así lo podría confirmar su aseveración del penúltimo de sus trabajos cuando al referirse a la coincidencia etimológica de”telergas“ con voces italianas afirma que “tienen su perfecta correspondencia en una zona del Noroeste peninsular entre el gallego, el gallego-asturiano y el asturiano... (Dos palabras gallego-asturianas ”Telergas, Celergas, Cosquillas”-1958-) de donde podríamos deducir que en el noroeste peninsular no hay sólo dos modalidades sino tres en un mismo plano lingüístico.
(...)

Dámaso Alonso y el gallego-asturiano.
Artículo publicado en Revista La Vega
Año XXII - Número 120 Diciembre de 2018
José Antonio Fernández Vior ( A Veiga, 1952)
Catedrático de Llingua e Lliteratura Españolas.
Membro da Academia da Llingua Asturiana.

El propio Dámaso Alonso  contradice esta posición: CLICA  A CONTINUACIÓN:
Ver ( minuto 8’ 30”) Entrevista a Dámaso Alonso programa  A Fondo TVE. Escuitar de viva voz a posición del filólogo, crítico, poeta sobre el gallego-asturiano. A entrevista é 20 anos posterior aos artículos que cita el profesor José Antonio Fernández Vior.

sábado, 25 de agosto de 2018

La tradición dialectolóxica asturiana, hispánica y románica vieno clasificando esta zona -en xunto o por partes- como integrante del xeotipo llingüísticu gallegu-portugués, y esa sigue siendo güei la opinión xeneralizada entre los llingüístes (ETLEN)





“La tradición dialectolóxica asturiana, hispánica y románica vieno clasificando esta zona -en xunto o por partes- como integrante del xeotipo llingüísticu gallegu-portugués, y esa sigue siendo güei la opinión xeneralizada entre los llingüístes. Por poner una llista significativa -aunque no exhautiva- d’autores y obres, esa ye la posición de Munthe (1887), Menéndez Pidal (1906), Lapesa (1904), Alonso (1943ab, 1945, 1950, 1953, 1969, 1972), García de Diego (1946), Rodriguez Castellanos (1948, 1954, 1957), Krüger (1950, 1956, 1957, 1958), Menéndez García (1950,1951, 1963), Lázaro Carreter (1953), Zamora Vicente (1953, 1960), Catalán (1956, 1964), Alonso &García Yebra (1959), Navarro Tomás (1962), Carballo Calero (1966, 1969), Cintra (1971), Neira (1976, 1989), Muñíz (1978), Alarcos Llorach (1978, 1996), Hernández ( 1980),  Cano Gonzalez ( 1980, 1987), Santamaría (1982), Fernández Rei ( 1982, 1985 abc, 1988, 1990, 1991 ab, 1992, 1994 abc, 1996, 1998, 1999, 2007), García Arias ( 1983), García García (1983, 1989), Andrés (1987, 2000), García (1989), Lleal Galcenran (1994), Metzeltin & Winkelmann (1992), Siguan (1992),  Meilán (1980, 1992, 1994ab, 2001), Frías Conde (1993, 1997, 1999abc, 2001ab, 2003, 2004-2005), García Mouton (1994), Walter (1994), Babarro González (1994ab, 2003), Gargallo Gil (1994, 1995, 2011, 2014), Pérez  Bouza (1996), Mackenzie (1998), Cotano (2000), Metzeltin (2001), Badia y Capdevila (2002), del Moral (2002), Costa (2002, 2009), Echenique Elizondo & Sánchez Méndez (2005), García Gil (2008), Fradejas Rueda (2010), etc.”

(...)


“EL Proyectu ETLEN partía dellos presupuesos:
* Les realidaes xeolectales llamaes xeotipos o dominios Llingüístico romances -na Península Ibérica, el catalán, l’aragonés, el castellanu, l’asturllionés y el gallegoportugués- y les fronteras que los limiten y estremen, na dialectoloxía científica tienen determináose, de siempre y ahora, con criterios glotolóxicos, basaos nos trazos diferenciales o xeovariantes y nes áreas llingüístiques, dexando a un llau considerances de tipo sociocultural.”

(...)

Estudio de la Transición Llingüística na Zona Eo-Navia, Asturias.
Atlas Llingüístico
Dialectográfico-Horiométrica-Dialectométrica.

Ramón d’Andrés Díaz (Dir.)
Fernando Alvárez-Balbuena García
Xosé Miguel Suárez Fernández 
Miguel Rodríguez Monteavaro

Universidá de Oviéu
Editorial trabe
2017





domingo, 13 de mayo de 2018

Discurso de Carlos Xesús Varela Aenlle como Académico Correspondente por Asturias da Real Academia Galega


Sesión celebrada na Real Academia Galega el día 18 de decembro de 2004, coa intervención dos Ilustrísimos Académicos Correspondentes entros que figura,  designado como representante das falas gallegas de Asturias, D. Carlos Xesús Varela Aenlle.



(...) Sendo xa rapaz decatábame que meus pais falaban uha lingua e fóra ouguía outra, e así comenzaba a amar uha lingua que traspasaba fondamente el río Eo, que sabía que cruzaba mesmo el Navia e que uhas serras facían fronteira con outra xa distinta, que desde tempos vellos el galego non era sólo patrimonio de Galicia senón danNosa Terra da comarca máis occidental das Asturias, del Eo-Navia.
    Sorprendíame muito como estando noutras terras podía ter a mesma lingua, falar cun amigo de Ibias e sentirme como se fose da mía famiia de sempre. Era a consciencia xa da importancia duha afinidade cultural, duha lingua, dus sentimentos expresados en común."



Carlos Xesús Varela Aenlle (Castroverde, 1965) é xeógrafo, etnógrafo, membro correspondente da Academia da Língua Galega en Asturias e autor da Tese Doctoral sobre el Léxio del Galego de Asturias. Desde mui pequeno viviu sempre en Asturias (Castropol e Uviéu)  pola profesión de  mestre de sou pai.










sábado, 6 de enero de 2018

PABLO QUINTANA LÓPEZ






I.6- Lengua.

    “Encontrándonse en la parte más occidental del territorio comprendido entre los ríos Navia y Eo, lindando con Galicia, su población participa plenamente de las zonas dialectales del ‘gallego de Asturias’ propuestas por Xoán Babarro, pasando por entre el ayuntamiento de Taramundi y los de Vilanova y Santalla  la línea divisoria de ambas zonas, es decir: la A, “Abres-Taramundi-Os Coutos, y la B, o ‘zona ‘asturnegueiresa’ (gráfico I.4).” 

La Labranza y Transformación Artesanal del Hierro en Taramundi y los Oscos. Siglos XVI-XXI.
Aportación a su conocimiento.
Pablo Quintana López.
Edita Asociación “Os Castros” de Taramundi.
ISBN 84-609-3421-7
https://www.editorialcanela.com



domingo, 12 de noviembre de 2017

AKE W:SON MUNTHE

 



    “Los alrededor de cincuenta documentos asturianos antiguos que se citan ahí (*) en la página 67 y sigs., parte in extenso, parte en extractos breves de vocablos, se dividen en dos grupos diferentes: 1º central (en su mayoría de Oviedo) 2º la que podría llamarse extraoccidental (de Villanueva de Oscos, al oeste Del Río Navia) que caen fuera hasta de la zona de las hablas asturianas y que muestran un habla  completamente gallega.

Anotaciones sobre el habla popular de una zona del occidente de Asturias. (Pousada de Rengos y Vitxaouril de Bimeda. Cangas de Narcea. -Entonces Cangas de Tineo)
Anteckningar om folkmȧlet i en trakt af vestra Asturien,  Upsala, 1887.


(*)   Refírese  aos documentos de A. Fernández Guerra y Orbe (Madrid 1865)
(**) Tese doutoral que, con llicencia da insigne Facultá de Filosofía da Sección Humanística de Upsala Upsala, preséntase a exámen público para obter el grado de doctor en Filosofía por Ake W:son Munthe, Llicenciado en Filosofía da rexión de Smâland na sala número 4, el llúis 12 de septiembro de 1887, a las 10 horas da mañá. Upsala 1887.

El Doctor en “Lengua Española y Lingüística General” pola Universidá de Uviéu, D. Ramiro Javier Barcia,  manifesta na súa tese de doutoramento que esta aportación de Ake W:son Munthe quizáis seña a primeira coñecida sobre el dialecto gallego falado no occidente de Asturias nun traballo cun prantiamento científico.


miércoles, 24 de mayo de 2017

PÉREZ DE CASTRO











José Luis Pérez de Castro, Director del Real Instituto de Estudios Asturianos (RIDEA),  entre os anos  1997 y 2006.


“En 1955 y 1968. Publiqué sendas aportaciones al gallego-asturiano reuniendo 528 voces no incluidas o que aparecían con distinto significado”- referíndose  á refundición de Marcelino Ferández y Acevedo y Huelves-  “ Al ser las mías, ampliación a dicha obra, acepté el mismo título de ella, ( Refírese  á obra "Vocabulario del bable de  Occidente" publicada en 1932 por El Centro de Estudios Históricos) pese a su inadecuación, pues ya entonces estaban delimitadas las áreas del bable occiental propiamente dicho, y del gallego-asturiano. Sin embargo y aunque la presente tiene el mismo fin y características de las dos anteriores, como el título no se ajusta al verdadero contenido del trabajo, creo más conveniente, para evitar confusiónes, cambiarlo por el de "Contribución léxica al gallego-asturiano."
   (1987-88:221-222)




José Luis Pérez de Castro,
 Abogado e Director del Real Instituto de Estudios Asturianos
 (RIDEA)  entre os anos 1997 y 2006.

sábado, 29 de abril de 2017

ENRIQUE GONZÁLEZ ÁLVAREZ

     El galego de Asturias nel Proxecto de Lei de. Protección del Bable.
    El artigo 4 e 10.1,n) del Estatuto de Autonomía para Asturias refírese tamén ao "bable, nas súas distintas variantes, que como modalidades lingüísticas se utilizán no territorio del Principado de Asturias"
    Neste caso pode falarse dun esqueicemento que non xustifica el feito de que el mapa político español non asente, en muitas ocasiois, ni coel histórico, ni coel económico, nin muito menos, coel lingüístico e cultural. Deste xeito tanto el Estatuto aragonés como el asturiano protexen as distintas modalidades lingüísticas de Aragón e Asturias, independentemente de que estas sexan, nalgún caso, modalidades lingüísticas del catalán e del gallego respectivamente.

      Edición Xosé Manuel García Grego
      Comunicaciois del I Congreso da Língua é a Cultura galegas en Asturias, León é Zamora
      (25 de abril de 1992)

jueves, 23 de febrero de 2017

MOISÉS CIMA FERNÁNDEZ




A sociedade do Eu-Návia nom asu- me que fala galego. Nom o asume por- que teme que isso suponha renunciar à sua identidade asturiana (e muitas vezes o galeguismo linguístico e políti- co ajudou a fomentar este medo).  

Cuaderno de Análise quinta feira. Sermos.Galiza 23.febreiro 2017.

sábado, 5 de diciembre de 2015

Atlas Sonoru de la Llingua Asturiana


"Nesta entrega del Atlas Sonoru de la Llingua Asturiana mantúvose por cuestióis editoriales el título da colección, peró convén aclariar qu’é máis al xeito un título como Atlas Sonoro del Gallego-Asturiano, porque tamos falando de grabacióis noutra llingua diferente, non d’úa variedá da llingua asturiana. El gallego- asturiano é tamén úa llingua d’Asturias —nas súas terras occidentales nacéu y se mantuvo vivo—, irmá del asturiano —con él comparte muita da evolución del llatín que Roma trouxo al norte peninsular—, peró, al cabo, tipolóxicamente distinta.


sábado, 23 de febrero de 2013

"El extremo occidente de Asturias, dende a veira dereita del río Navia asta os límites provinciales con Lugo, non é más que úa prolongación del dominio lingüístico gallego





"(...)Gallego-asturiano es el título de la contribución de Emilio Alarcos Llorach al Manual de dialectología hispánica dirigido por Alvar (1996a)(...)En cuanto al título de Gallego-asturiano, cabe preguntarse a qué responde tal denominación. Pues bien, según justifica el propio Alarcos (pág. 134), a la autoridad de Dámaso Alonso, que designó las hablas de esta zona precisamente con el nombre de gallego-asturiano(...)



Y es bien cierto que por esta parte de Asturias hay algunas hablas de difícil filiación, como la de Navia (a orillas del río del mismo nombre, junto a su desembocadura (...) no es menos cierto que la tradición filológica del siglo XX identifica esta Asturias más occidental como de habla gallega. 

También Josefina Martínez, quien, a pesar de la notación de Gallego-asturiano en su mapa (pág. 132), previamente escribe: "El extremo occidente [de Asturias], desde las estribaciones a la derecha del río Navia hasta los límites provinciales con Lugo, no es más que una prolongación del dominio lingüístico gallego [...]" (pág. 120)."


"Recorrido por la diversidad lingüística de las 
tierras de España"


Profesor José Enrique Gargallo Gil 

(Departamento de Filología Románica de la Universidad de Barcelona)

domingo, 1 de abril de 2012

«existe úa total desigualdá xurídica» entre os «gallegoparlantes da comunidá gallega e os que falan variedades dialectales de esta llingua en Asturias, León e Zamora».



«Existe úa total desigualdá xurídica» entros «gallegoparlantes da comunidá gallega e os que falan variedades dialectales de esta llingua en Asturias, Lleón e Zamora».

El Fiscal Superior de Galicia califica de «limbo xurídico» a situación dos "falantes de gallego da comarca del Navia-Eo» insistindo en que  a Xunta debería traballar mediante acordos cos gobernos limítrofes pra «fomentar e salvaguardar el gallego destas zonas». «No con ánimo territorial expansivo» sinón pra  «evitar a desaparición das variedades lingüísticas del gallego faladas fora da  comunidá».


domingo, 27 de noviembre de 2011

El idioma gallego, como todas as llinguas del mundo, presenta dentro da súa unidá, variedades territoriais.


El idioma gallego, como todas as llinguas del mungo, presenta dentro da súa unidá, variedades territoriais que foron estudadas e descritas en traballos sobre a realidá viva da fala desenvolvidos polo Instituto da Lingua Galega ao llongo dos sous anos de existencia. Estos traballos foron a primeira achega científica á nosa realidá llingüística desde el mundo da investigación da Universidá de Compostela.
A xa clásica definición en tres bloques, con áreas e subáreas no interior de cada un dellos, nun gozaba inda de soporte sonoro editado en que atopar testemuños directos representativos das diversas modalidades lingüísticas. Utilizando os materiais del Arquivo Galego Oral do ILG, especialmente os correspondentes ao Atlas Ligüístico Galego (1974-76) e el Arquivo Dialectal da Lingua Galega (1992-1995) fíxose úa selección de textos nos que se tratou de conxugar el interés el interés llingüístico coel interés etnográfico, histórico e mesmo sociolóxico.


Presidente del Consello da Cultura Galega
Vicepresidente Fundación Penzol

jueves, 17 de noviembre de 2011

Manifesto das Comunidades de Lingua e Cultura Galegas de Asturias, León e Zamora







Manifesto das Comunidades de Lingua e Cultura Galegas



de Asturias, León e Zamora.

Reunidos en Celanova os días 21 e 22 de decembro de 1989 representantes do occidente de Asturias, del Bierzo e dos concellos de fala e cultura galegas de Zamora, así como de Galicia, pra analizar conxuntamente a problemática lingüística, sociocultural e xurídica da franxa que estrema coa actual Galicia administrativa, facemos público el seguinte






MANIFESTO

I.- As comarcas máis occidentais de Asturias, León e Zamora posúen non só úa llingua común á de Galicia administrativa, senón tamén un patrimonio cultural común, como se pode apreciar -entre outros aspectos- na antropoloxía, na arqueoloxía e no dereito consuetudinario. A todos compete que esta identidá cultural sexa respetada i preservada.
II.- Esiximos da Xunta de Galicia a estricta e inmedita efectividá das previsióis del art. 21.2 da Lei de Normalización Ligüística, relativo á protección da lingua galega falada en territorios limítrofes coa Comunidá Autónoma, na actualidá totalmente indefensos i sometidos ao perigo de transculturización.
III.- Esiximos das autoridades das Comunidades Autónomas de Asturias e Castela-León el pleno respeto da identidá lingüística i cultural das comarcas occidentais de fala e idiosincrasia galegas, á vez que demandamos que se tomen as medidas necesarias que garanten el exercicio dos dereitos emanados dese patrimonio lingüístico i cultural.
IV.- Reclamamos que nas convocatorias dos organismos da Xunta de Galicia, en especial das Consellerías de Educación e de Cultura (concursos escolares, prensa escolar, proxectos de investigación...) se declare expresamente que poden acollerse ás mesmas os centros de ensino, os colectivos socioculturais e as persoas das citadas zonas.
V.- Reinvidicamos que no distrito universitario único de Galicia teñan idénticos dereitos de acceso os estudiantes que proceden dos concellos de lingua e cultura galegas del occidente de Asturias, León i Zamora que os procedentes da Galicia administrativa. Lo mesmo demandamos prá enseñanza básica e non universitaria.
VI.- Reclalmamos da Xuta de Galicia que reforme os programas de ensino básico i medio pra incluir nellos a realidá xeográfica, lingüística e socio-cultural das citadas zonas da Galicia non adminstrativa.
VII.- Reclamamos dos poderes públicos a adopción das medidas necesarias que garantan a plena cobertura da RTVG e da RTVE-G en toda a franxa estremeira con Galicia. Igualmente pedimos que ámbolos Entes Públicos de radiotelevisión establezcan úa rede de corresponsalias en todas esas comarcas.
VIII.- Esiximos das diferentes adminstracióis públicas el total respeto pola auténtica toponimia galegas destas zonas.
IX.- Finalmente, queremos deixar claro que a normalización lingüística del occidente de Asturias, León i Zamora ten que vehiculizarse nel actual galego común, sen prexuízo de que núa primeira fase, especialmente nel ensino, poida aplicarse úa sub-norma lingüística que acolla algúas peculiaridades propias, inexistentes nel galego común.

Os participantes nel I Congreso da Língua e a Cultura Galegas en Asturias, León e Zamora manifestamos a nosa vontade de dar continuidá a estos encontros co fin de facer un seguimento del proceso de normalización lingüística en todo el territorio de fala galega.


Celanova, a 22 de decembro de 1989

viernes, 28 de octubre de 2011

... ningún dos argumentos da científicamente demostrada galeguidade lingüística das falas eonaviegas ten sido contestada por ninguén...









... O Informe Lingüístico sobre a Nosa Terra del Eo-Navia Occidente de Asturias (2007) da Asociación Abertal del Eo-Navia, no orixinal eonaviego e nas tres traduciois que lle fixeron: ao asturiano, por Esperanza Mariño Dávila; ao catalán, por Cristina Rodriguez Alonso; e a tradución ao castelán, por Xiao Mon Chao.


Este informe é a resposta científica máis contundente e documentada que se lles ten dado aos intentos acientíficos, demagóxicos e ideolóxicos de xebrar el galego eonaviego do conxunto dos falares galegos.



Pasados tres anos da súa saída á rúa, ningún dos argumentos proporcionados polo Informe sobre a científicamente demostrada galeguidade singüística das falas eonaviegas ten sido contestada por ninguén.






Catedrático de Universidad de Vigo en Historia y Dialectología del Gallego


Licenciado y doctorado en Filología Gallega por la Universidad de Santiago de Compostela


"Recolla de achegas á lingua e literatura galegas de Asturias"


Edita Universidá de Vigo


ISBN 978-84-8158-456-1

domingo, 22 de mayo de 2011

El gallego fálase tamén en 19 concellos limítrofes del Principado de Asturias, pertenecentes á Terra Eo-Navia.




O galego fálase en Galicia, onde é a lingua oficial xunto co castelán. Tamén se fala e permítese o seu ensino reglado no occidente da comarca do Bierzo (provincia de León) e nunha zona da provincia de Zamora, chamada As Portelas, que comprende os concellos de Porto, Pías, Lubián e Hermisende, sendo parcialmente galegofalante Pedralba de la Pradería, onde só é falado na pedanía de Calabor.


Tamén é falado en 19 concellos limítrofes do Principado de Asturias, pertencentes á Terra Eo-Navia onde se chama eonaviego ou galego-asturiano (no sentido de galego falado no territorio de Asturias), aínda que este é un punto sobre o que hai gran controversia en Asturias. Por unha banda atópase a romanística internacional e a filoloxía galega, cuxos estudos afirman que a lingua natural desta comarca asturiana pertence formalmente ao conxunto lingüístico galaico-portugués como parte da lingua galega; no punto contrario sitúanse o goberno do Principado, e a Academia de la Llingua Asturiana, que consideradan ás falas situadas entre o Navia e o Eo como unha transición entre o tronco galaico-portugués e o asturleonés.

En tres concellos estremeños, na frontera con Portugal, do Val de Xálima (San Martín de Trebello, As Ellas e Valverde do Fresno), na provincia de Cáceres, fálase a Fala de Estremadura, modalidade galaico-portuguesa sobre a que aínda non hai unanimidade acerca de se pode considerarse unha variedade de galego, procedente dos galegos participantes na Reconquista que se asentaron nesa zona, unha lingua diferenciada dentro do subgrupo Galego-portugués.

WiKipedia
A enciclopedia libre

domingo, 3 de abril de 2011

El caso das poblaciois de llingua occitana (Arán), catalán de Aragón (La Franja) i gallego de Asturias (Terra Navia-Eo)


...

"Nel texto que sigue imos intentar expoñer el caso das poblaciois de llingua occitana de Cataluña (Arán), catalán de Aragón (La Franja) e gallega de Asturias (A Terra Navia-Eo), poblaciois todas que se atopan núa situación sociolingüística sensiblemente parecida, permetendo deste xeito a comparanza.


As tres son minoría dentro da comunidá autónoma respectica, onde solen ser vista como un corpo estraño, que non encuadra ben nel imaxanio colectivo da maioría, como un híbrido entra a comunidá propia i a vecía, a llingua da cual é tamén propia da minoría.


Sometidas a úa mui forte discriminación llingüística estas poblacióis, ata datas mui recentes foron incapaces de xenerar un discurso lliberador, de afirmación da propia identidá llingüística, i seguiron el conocido camín del autoodio, fendo todo lo posible por negar a propia identidá llingüística, aceptando nomes tan turbios como el de chapurreado para designar tanto el catalán como el gallego, ou el de fala para el gallego i el de patués para el catalán das zonas máis septentrionales de Ribagorça, ou localismo máis ou menos fantasiosos como aranés, boalés, favarol, fragatí, maellà, santallés, tapiego... cualquer denominación é benvida mentres non sexa a respectiva de catalán, gallego ou occitano."

...


J. R. Fuentes - A. Quintana

Britonia, 1995-96

martes, 1 de febrero de 2011

É necesario un protocolo que permita a normalización del uso da llingüa gallega en tarren asturiano, entros rios Eo i Navia







Entre Asturias y Galicia sólo debe haber concordias



(...)


Respeto debido a la pluralidad.


Entre los acuerdos establecidos entre las dos Administraciones ha de ejecutar también un protocolo, con vistas a la normalización del uso del idioma gallego en territorio asturiano, que afecta a los municipios comprendidos en la franja limitada por lo rios Eo y Navia.


En este tema transcendental que interesa al Ministerio de Educación y Ciencia y a las dos comunidades autónomas, las cuales deben actuar al amparo de lo establecido en el artículo 3.3 de la Constitución Española, que indica que "la riqueza de las distintas modalidades lingüísticas de España es un patrimonio cultural que será objeto de especial respeto y protección".


Fue el filósofo Ortega y Gaset quien observó, magistralmente, que "Asturias suena a plural", y es indudable que, entre el Eo y el navia, lo asturiano suena gallego, lo mismo que en Galicia oriental existen ciertos modismos, costumbres, tradiciones o arquitecturas provinientes de la otra orilla del rio. Naturalmente, por tanto, nosotros- guiados por ese sentimiento de concordia, al que aludimos- debemos acatar siempre, con máximo respeto, la pluralidad consagrada por nuestra Carta Magna.





Manuel Fraga Iribarne


(Villalba, Lugo. 1922 - Madrid 2012)




(La Voz de Asturias, miercoles 8 de septiembre de 1993)

martes, 25 de enero de 2011

Entre os ríos Eo e Navia existen úa serie de falas de filiación llingüística gallega.




Entre os ríos Eo e Navia existen uha serie de falas de filiación lingüística galega. Este feito está constatado e certificado por toda a romanística e a hispanística e e demostrable lingüísticamente-

As falas eonaviegas non son uha mestura de trazos lingüísticos del galego e del asturiano. Nos trazos que xebran el galego del asturiano, estas falas presentan uha porcentaxe muito elevada de coincidencia estructural coel galego (nun 86% de promedio) e uha porcentaxe muito baixa de coincidencia estructural coel asturiano (un 9% de media) Cualificar de "arbitrariedad científica e intencionalidad política" a inclusión destas falas dentro del galego é totalmente incorrecto, pois son falas galegas, porque el galego tamén é lingua de Asturias, como el asturiano tamén é lingua de zonas de León, Zamora ou Portugal.

Os habitantes del Eo-navia somos asturianos, sen que exista contradición entre ser asturiano e falar galego, de igual xeito que hai belgas, suízos, franceses, austriacos ou daneses de lingua alemá e non son alemais, ou portugueses que falan uha variedade del asturiano chamado alí mirandés, en non son asturianos.

(...)
"INFORME LINGÜÍSTICO SOBRE A NOSA TERRA EO-NAVIA
(OCCIDENTE DE ASTURIAS)"
Navia, Febreiro 2007
ASOCIACION ABERTAL DEL EO-NAVIA